Ten rok zaczął się dla mnie prawdziwym kulturowym zachwytem, bo już na jeden z pierwszych dni stycznia miałam (zdobyte miesiące wcześniej) bilety na powszechnie chwalony musical „1989”. Jak nietrudno się domyślić, przedstawienie opowiada o przemianie ustrojowej, której nie mam prawa pamiętać, ponieważ podczas tzw. wyborów czerwcowych byłam (nie bójmy się tego słowa) płodem. Niemal od razu po powrocie z teatru zaczęłam spisywać swoje wrażenia, ale jakoś tak się złożyło, że porzuciłam tekst w połowie i pozwoliłam mu przeleżeć kilka miesięcy w notatkach. Miały z tym związek między innymi generalny remont i przeprowadzka, ale nie jestem tu, żeby raczyć was wymówkami, a żeby w końcu polecić wam ten naprawdę niesamowity spektakl, bo tak się składa, że w poniedziałek 27 maja będzie można go zobaczyć w Teatrze Telewizji. Oczywiście najbardziej zachęcam do zdobycia biletów na pokaz na żywo, ale wiem, że jest to dość trudne zadanie, więc niech będzie – na pewno lepiej zobaczyć go na ekranie niż wcale.
No właśnie, co właściwie łączy oba musicale? Przede wszystkim próba opowiedzenia lepiej lub gorzej znanych wydarzeń historycznych od nieco innej strony, w autorski sposób, a także nowoczesna forma, w której większość kwestii jest rapowanych. W tworzeniu warstwy muzycznej i tekstowej spektaklu „1989” brały udział osoby znane z polskiej sceny hip-hopowej, m.in. Andrzej „Webber” Mikosz, Patryk „Bober” Bobrek czy Adam “Łona” Zieliński (który jest autorem jednego z moich ulubionych utworów z całego spektaklu, „A co jeśli wygramy?”). Co wprawniejsze ucho wychwyci też kilka już znanych z popkultury melodii (moje jest średnio wprawne, ale coś tam rozpoznałam).
No i nie da się ukryć, że świetnie skomponowana muzyka jest jednym z głównych powodów, dla których widz, obcując ze Sztuką, Kulturą i narodową Historią, bawi się jak świnia w błocie. Część tematów muzycznych powtarza się w różnych momentach spektaklu, przez co po pewnym czasie już je pamiętamy, a nóżka chodzi coraz żwawiej. Niektóre utwory wryły mi się w pamięć tak bardzo, że nawet po kilku miesiącach od wizyty w teatrze wciąż czasem chodzą mi go głowie (a z tym bywa różnie – zdarzało mi się widzieć i słyszeć musicale, po których w pamięci nie zostawała nawet nutka).
Świetne, choć dość proste scenografie, dobrze dobrane kostiumy, znakomitej jakości utwory, utalentowana obsada – to wszystko przykuwa uwagę, pozwala się zaangażować i daje dużo radości. Oczywiście widz musi trochę zawiesić niewiarę, ignorując niedopasowany wiek aktorów (który szczególnie razi w przypadku teoretycznie małej córeczki w wieku własnych rodziców), ale to jest teatr, tutaj wiele rzeczy jest umownych. Wszystko rekompensuje tańczący i śpiewający Wałęsa, którego nie da się pomylić z nikim innym dzięki charakterystycznym wąsom.
Mimo, że pozornie jest to opowieść przede wszystkim o Ważnych Mężczyznach, którzy zmienili historię, twórcy rozmieścili akcenty nieco inaczej niż podręczniki do historii (przynajmniej te, z których ja się uczyłam) i sporo uwagi poświęcili też kobietom – zarówno ich czynnemu udziałowi w walce z komunizmem, jak i życiu prywatnemu. Widzimy, jak bohaterki wspierają postacie męskie, biorąc na siebie cały trud związany z dbaniem o dom i rodzinę, a także rezygnując z marzeń o spokojnym, małżeńskim życiu. Ten wątek szczególnie wybrzmiewa w poruszającej piosence-przemówieniu postaci Danuty Wałęsy w scenie odbierania nagrody Nobla przyznanej jej mężowi. To zresztą jeden z moich ulubionych momentów podczas całego spektaklu.
Idąc do teatru, chyba trochę spodziewałam się typowego, czołobitnego i bezkrytycznego podejścia zarówno do przedstawianych postaci historycznych, jak i do samej transformacji. W końcu w naszym kraju o komunizmie mówi się wyłącznie źle, a o zmianach, które po nim nastąpiły – właściwie tylko dobrze. Tutaj jednak polityczna rewolucja nie jest przedstawiona jako ostateczne zwycięstwo. Być może znaczna część bohaterów właśnie tak o niej myśli, ale my, widzowie, przecież żyjemy w tej rzeczywistości „po” i mamy świadomość, że to nie zawsze są rurki z kremem. Podoba mi się to zniuansowanie, dla mnie było jak bardzo potrzebny powiew świeżości. W spektaklu pojawiają się również drobne nawiązania na aktualnej (albo przed chwilą minionej) sytuacji politycznej i z lektury kilku recenzji wiem, że nie wszyscy odbiorcy są ich fanami. Ja nie widzę w nich nic złego, bo nie uważam, że sztuka powinna na siłę być apolityczna i kłaniać się każdemu. Przeciwnie – według mnie artysta ma prawo w swoim dziele wyrażać to, co myśli i czuje, kładąc akcent na to, co jest dla niego ważne. Nawet kosztem niezadowolenia części widowni. Zresztą, jeśli coś ma być dla wszystkich, to zwykle jest po prostu dla nikogo.
Nie opowiem wam całego przedstawienia. Mogę was tylko zapewnić, że sama miała ogromną frajdę z jego oglądania i nie wykluczam, że kiedyś to powtórzę. A tymczasem daję swój znaczek jakości i zachęcam, żebyście przekonali się sami. Powtórzę jeszcze raz: tańczący Wałęsa, kto nie chciałby tego zobaczyć?
